Nằm giữa lòng Quảng Nam, tháp Chiên Đàn là một trong những cụm tháp Chăm cổ còn nguyên vẹn nhất hiện nay. Với kiến trúc độc đáo và giá trị lịch sử sâu sắc, nơi đây thu hút những ai yêu thích khám phá nền văn hóa Chăm Pa huyền bí.
Đôi nét về tháp Chiên Đàn
Tháp Chiên Đàn là một trong những di tích kiến trúc Chăm cổ nổi bật tại Quảng Nam, mang đậm dấu ấn lịch sử và văn hóa Champa. Với kiến trúc độc đáo, tháp là minh chứng cho sự phát triển rực rỡ của nghệ thuật điêu khắc và tôn giáo cổ xưa.
Tháp Chiên Đàn ở đâu?
Khu di tích tháp Chăm Chiên Đàn là một trong những cụm tháp Chăm cổ quan trọng nhất còn tồn tại ở Quảng Nam, cùng với tháp Khương Mỹ và tháp Bằng An. Tháp tọa lạc tại Xã Tam An, Huyện Phú Ninh, Tỉnh Quảng Nam, cách trung tâm thành phố Tam Kỳ khoảng 5km về phía Bắc. Di tích này nằm gần tuyến quốc lộ 1A, có vị trí thuận lợi và rất dễ tìm.
Đây là điểm đến không chỉ thu hút các nhà nghiên cứu lịch sử, khảo cổ mà còn hấp dẫn du khách yêu thích khám phá văn hóa Chăm Pa cổ đại. Với vẻ đẹp cổ kính và những hoa văn điêu khắc tinh xảo, di tích này mang đến cái nhìn rõ nét về một thời kỳ vàng son của vương quốc Chăm Pa.
Lịch sử
Tháp Chiên Đàn Quảng Nam được xây dựng vào cuối thế kỷ 10 – đầu thế kỷ 11, khi vương quốc Chăm Pa đang trong giai đoạn phát triển mạnh về kiến trúc và nghệ thuật điêu khắc. Đây cũng là thời kỳ phong cách kiến trúc Bình Định – một trong những phong cách tiêu biểu của tháp Chăm – dần định hình rõ nét.
Dựa trên các nghiên cứu khảo cổ, di tích được xây dựng nhằm mục đích tôn giáo, có thể là nơi thực hành nghi lễ của các tín đồ Bà La Môn giáo. Những hiện vật tìm thấy xung quanh khu vực tháp, bao gồm các bức phù điêu chạm khắc hình ảnh thần linh và biểu tượng tôn giáo, cho thấy tầm quan trọng của nơi này trong đời sống tâm linh của người Chăm xưa.
Trải qua hàng thế kỷ, dù chịu tác động của thiên nhiên và chiến tranh, tháp Chăm Chiên Đàn vẫn giữ được phần lớn cấu trúc ban đầu. Hiện nay, di tích này đã được các cơ quan chức năng bảo tồn và trùng tu nhằm duy trì giá trị lịch sử – văn hóa đặc biệt của nó.
Ý nghĩa tên gọi
Tên gọi “Chiên Đàn” bắt nguồn từ địa danh nơi tháp tọa lạc, thuộc vùng đất từng là trung tâm văn hóa – tôn giáo quan trọng của Chăm Pa cổ. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng, “Chiên Đàn” có thể có gốc từ một thuật ngữ Chăm cổ, mang ý nghĩa liên quan đến tín ngưỡng tôn giáo hoặc địa thế đặc biệt của khu vực này.
Ngoài ra, theo một số tài liệu, cái tên Chiên Đàn cũng có thể liên quan đến gỗ trầm hương (chiên đàn hương) – một loại gỗ quý được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo của người Chăm. Điều này phù hợp với việc tháp được xây dựng để thờ ba vị thần quan trọng trong Ấn Độ giáo là Siva, Vishnu và Brahma, những vị thần được người Chăm tôn kính và thờ phụng trong suốt nhiều thế kỷ.
Cách di chuyển đến tháp Chăm Chiên Đàn
Tháp Chiên Đàn nằm gần quốc lộ 1A, cách trung tâm TP. Tam Kỳ khoảng 5km về phía Bắc, giúp du khách dễ dàng tiếp cận bằng nhiều phương tiện khác nhau từ xe máy, ô tô cá nhân đến phương tiện công cộng.
Phương tiện cá nhân
Nếu di chuyển bằng xe máy, xe đạp hoặc ô tô cá nhân, bạn có thể di chuyển theo các tuyến đường sau:
- Từ trung tâm TP. Tam Kỳ: Xuất phát từ Quảng trường 24/3 đi theo đường Hùng Vương để ra quốc lộ 1A. Tiếp tục chạy khoảng 5km về hướng Bắc. Khi đến ngã ba giao với đường tỉnh lộ, rẽ phải theo biển chỉ dẫn để vào khu di tích.
- Từ trung tâm TP. Đà Nẵng: Đi theo đường Cách Mạng Tháng 8 để ra quốc lộ 1A. Chạy thẳng theo quốc lộ 1A về hướng Nam, đi qua các huyện Duy Xuyên, Thăng Bình để đến TP. Tam Kỳ. Tiếp tục di chuyển khoảng 5km về phía Bắc theo quốc lộ 1A, rẽ phải tại ngã ba giao với đường tỉnh lộ.
- Từ trung tâm phố cổ Hội An: Di chuyển theo đường Lý Thường Kiệt để ra quốc lộ 1A. Đi theo quốc lộ 1A về hướng Nam khoảng 40km, đi qua huyện Thăng Bình để đến Tam Kỳ. Từ Tam Kỳ, tiếp tục di chuyển như các lộ trình trên.
Phương tiện công cộng
Để đến tháp Chiên Đàn bằng xe buýt, du khách có thể lựa chọn các tuyến xe buýt liên tỉnh Đà Nẵng – Quảng Nam mới được khai trương, giúp kết nối thuận tiện giữa hai địa phương. Hiện tại, có hai tuyến xe buýt liền kề do Công ty Cổ phần xe khách Phương Trang – FUTA Bus Lines khai thác, không trợ giá, với lộ trình phù hợp để di chuyển đến Tam Kỳ.
- Tuyến xe buýt LK21: Lộ trình từ Bến xe phía Nam (Đà Nẵng) đến 954 Phan Chu Trinh (Cầu Tam Kỳ, Quảng Nam). Điểm dừng gần tháp Chiên Đàn là bến xe khách Tam Kỳ, sau đó bắt taxi hoặc xe ôm công nghệ để di chuyển khoảng 5km đến tháp.
- Tuyến xe buýt LK02: Lộ trình từ trạm xe buýt Đại học Việt Hàn đến Bãi đỗ xe Bến thủy nội địa Cửa Đại. Sau khi đến Hội An, tiếp tục bắt xe khách hoặc taxi đến Tam Kỳ, rồi di chuyển đến tháp Chiên Đàn.
Xe điện Xanh SM
Nếu không muốn mất nhiều thời gian chờ xe buýt hoặc tự tìm đường, bạn có thể lựa chọn dịch vụ xe điện Xanh SM. Đây là một lựa chọn hiện đại và thân thiện với môi trường cho những ai muốn trải nghiệm di chuyển thoải mái và nhanh chóng. Dịch vụ taxi điện hàng đầu tại Việt Nam này đảm bảo mang đến cho bạn trải nghiệm di chuyển an toàn với cước phí minh bạch.
Cách đặt xe đơn giản và tiện lợi:
- Bước 1: Tải ứng dụng Xanh SM tại đây.
- Bước 2: Đăng nhập hoặc đăng ký tài khoản mới.
- Bước 3: Nhập điểm đón và điểm đến là tháp Chiên Đàn Tam Kỳ, kiểm tra thông tin hành trình.
- Bước 4: Xem chi tiết giá cước, chọn loại xe phù hợp và xác nhận đặt xe.
Trước khi xác nhận chuyến đi, đừng quên kiểm tra các chương trình khuyến mãi đặc biệt trong ứng dụng. Xanh SM thường xuyên có những ưu đãi dành riêng cho người dùng, giúp bạn tiết kiệm chi phí khi di chuyển. Nếu không sử dụng ứng dụng, bạn có thể gọi đến hotline 19002088 để được hỗ trợ đặt xe trực tiếp.
Kiến trúc độc đáo của tháp Chiên Đàn Quảng Nam
Tháp Chăm Chiên Đàn không chỉ là điểm đến thu hút khách du lịch mà còn là một di tích quan trọng để nghiên cứu về nền văn minh và kiến trúc Chăm Pa. Đây được đánh giá là một trong những nền văn minh lâu đời và huyền bí bậc nhất Đông Nam Á.
Tổng thể kiến trúc
Tháp Chiên Đàn là một cụm ba tháp Chăm cổ được xây dựng theo trục Bắc – Nam, một đặc trưng trong kiến trúc đền tháp Chăm Pa. Ba ngọn tháp này có kích thước khác nhau nhưng đều mang phong cách kiến trúc Bình Định (thế kỷ 10 – 11), nổi bật với kết cấu hình chóp nhọn đặc trưng.
- Tháp giữa là tháp chính, cao nhất, đại diện cho trung tâm tín ngưỡng của cụm tháp.
- Hai tháp phụ nằm song song ở hai bên, có kích thước nhỏ hơn nhưng vẫn giữ được nét kiến trúc tương đồng với tháp chính.
Mỗi tháp đều được xây dựng bằng gạch nung màu đỏ sẫm, ghép lại với nhau mà không sử dụng chất kết dính, thể hiện kỹ thuật xây dựng tài tình của người Chăm cổ. Đá sa thạch được sử dụng cho các bộ phận trang trí như phù điêu, bệ tượng và chân tháp, giúp công trình có độ bền cao qua hàng thế kỷ.
Mỗi tháp đều có cửa chính hướng về phía Đông, hướng của thần linh theo quan niệm Hindu giáo, ba mặt còn lại là các cửa giả. Trên đỉnh mỗi cửa giả là hình lá đề hoặc đầu Kala – một vị thần bảo vệ theo tín ngưỡng Chăm Pa. Phía trong tháp là không gian thờ cúng khá nhỏ, trước đây từng đặt các bệ thờ bằng đá để thờ các vị thần Hindu giáo.
Hoa văn tiêu biểu
Điểm nổi bật nhất trong kiến trúc tháp Chiên Đàn là hệ thống hoa văn chạm khắc tinh xảo trên tường tháp và các hiện vật điêu khắc đá. Một số họa tiết tiêu biểu gồm:
- Hình vũ công Apsara: Những nữ thần múa uyển chuyển, tượng trưng cho sự giao hòa giữa con người và thần linh.
- Mô típ hoa lá, dây leo, hình xoắn ốc: Biểu tượng của sự sinh sôi, phát triển.
- Hình các vị thần Hindu giáo: Như thần Siva với hình tượng Linga – Yoni, thần Vishnu cưỡi Garuda hoặc thần Brahma với ba khuôn mặt đặc trưng.
Những chi tiết này không chỉ phản ánh trình độ điêu khắc điêu luyện của người Chăm mà còn giúp tái hiện đời sống tâm linh, văn hóa và nghệ thuật của họ thời bấy giờ. Trải qua hàng thế kỷ, tháp vẫn giữ được nét kiến trúc nguyên bản, dù một số chi tiết đã bị phong hóa. Các nỗ lực trùng tu và bảo tồn đã được thực hiện nhằm duy trì giá trị lịch sử – nghệ thuật của công trình này.
Hệ thống hiện vật tiêu biểu
Bên cạnh kiến trúc độc đáo, khu vực tháp Chiên Đàn còn lưu giữ nhiều hiện vật điêu khắc đá có giá trị lớn về mặt nghệ thuật và tín ngưỡng. Những hiện vật này giúp tái hiện đời sống tôn giáo, văn hóa của vương quốc Chăm Pa trong giai đoạn hưng thịnh.
- Bệ thờ Linga – Yoni bằng đá sa thạch: Linga tượng trưng cho sức mạnh sáng tạo, còn Yoni đại diện cho nữ thần Shakti. Hiện vật này có bề mặt nhẵn mịn, cho thấy kỹ thuật điêu khắc tinh xảo của nghệ nhân Chăm cổ.
- Tượng thần và linh thú chạm khắc trên đá: Bao gồm thần Vishnu, thần Brahma, cùng các linh thú như bò thần Nandi và chim thần Garuda. Chất liệu chính là đá sa thạch, với đường nét điêu khắc tỉ mỉ, sống động.
- Đầu tượng thần Siva với nét mặt uy nghiêm: Tượng được chạm khắc từ đá sa thạch, có khuôn mặt thanh thoát, mái tóc búi cao kiểu Jata – mukuta. Hiện vật này đang được trưng bày tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm Đà Nẵng.
- Các hiện vật được bảo tồn tại Bảo tàng Điêu khắc Chăm: Bao gồm phù điêu vũ nữ Apsara, bia đá khắc chữ Chăm cổ và các bệ thờ bị vỡ. Những hiện vật này giúp tái hiện đời sống tôn giáo và nghệ thuật điêu khắc của người Chăm.
Các điểm tham quan quanh tháp Chiên Đàn
Sau khi khám phá tháp Chăm Chiên Đàn, du khách có thể kết hợp tham quan những địa điểm nổi bật gần đó. Từ những trải nghiệm mạo hiểm tại Hòa Phú Thành, công trình lịch sử ý nghĩa như Tượng Đài Mẹ Thứ, đến không gian thư giãn tại Suối Khoáng Núi Thần Tài, mỗi điểm đến đều mang đến những trải nghiệm thú vị và đáng nhớ.
- Hòa Phú Thành Tourist – Trượt thác Đà Nẵng (cách khoảng 9,8km): Khu du lịch sinh thái nổi tiếng với trải nghiệm trượt thác mạo hiểm trên dòng suối tự nhiên, thích hợp cho những ai yêu thích phiêu lưu. Ngoài ra, du khách có thể tận hưởng khu suối nước nóng, massage cá và các trò chơi ngoài trời.
- Tượng Đài Mẹ Thứ (cách khoảng 10,9km): Công trình tưởng niệm Mẹ Việt Nam Anh hùng Nguyễn Thị Thứ, được xây dựng trên diện tích lớn, với hình ảnh mẹ Thứ uy nghiêm nhìn ra xa, thể hiện tinh thần bất diệt của dân tộc.
- Suối Khoáng Núi Thần Tài (cách khoảng 13,3km): Suối khoáng nóng tự nhiên, giúp thư giãn và phục hồi sức khỏe. Du khách có thể trải nghiệm tắm bùn, tắm trà, xông hơi và công viên nước, phù hợp cho cả gia đình.
FAQ – Mọi người cũng hỏi về tháp Chiên Đàn
Tháp Chiên Đàn Quảng Nam không chỉ mang giá trị nghệ thuật mà còn chứa đựng những câu chuyện về lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng của vương quốc Chăm Pa cổ. Dù di tích đã bị ảnh hưởng bởi thời gian, nhưng những gì còn lại vẫn giúp thế hệ sau hiểu rõ hơn về một nền văn minh rực rỡ từng tồn tại trên dải đất miền Trung Việt Nam. Tìm hiểu những thắc mắc thường gặp về di tích này.
Tháp Chiên Đàn được xây dựng vào thời gian nào?
Tháp Chiên Đàn được xây dựng vào cuối thế kỷ 10 – đầu thế kỷ 11, trong giai đoạn phát triển rực rỡ của vương quốc Chăm Pa. Trải qua hàng thế kỷ, tháp vẫn giữ được nhiều nét kiến trúc nguyên bản.
Tháp Chăm Chiên Đàn có kiến trúc như thế nào?
Tháp Chiên Đàn là cụm ba tháp Chăm đứng song song theo trục Bắc – Nam, với tháp chính cao nhất nằm ở giữa. Kiến trúc hình chóp nhọn, xây bằng gạch nung màu đỏ sẫm, kết dính mà không dùng vữa, thể hiện kỹ thuật xây dựng độc đáo.
Tháp Chiên Đàn thờ ai?
Tháp được xây dựng để thờ ba vị thần Siva, Vishnu và Brahma. Thần Siva đại diện cho sự hủy diệt và tái sinh, Vishnu là thần bảo hộ, còn Brahma là vị thần sáng tạo. Hệ thống bệ thờ Linga – Yoni, tượng thần và các phù điêu tại tháp phản ánh tín ngưỡng tôn giáo của người Chăm xưa.
Tháp Chăm Chiên Đàn không chỉ là một công trình kiến trúc Chăm Pa độc đáo mà còn là minh chứng cho nền văn minh rực rỡ của vương quốc Chăm cổ. Với giá trị lịch sử, nghệ thuật và tôn giáo sâu sắc, đây là điểm đến lý tưởng cho những ai yêu thích khám phá di sản văn hóa. Đừng quên sử dụng dịch vụ Xanh SM để di chuyển dễ dàng và thuận tiện đến tháp Chiên Đàn.
Xem thêm:
