Đình làng Thanh Am tọa lạc bên dòng sông Đuống hiền hòa, là một trong những ngôi đình cổ kính và linh thiêng tại Long Biên, Hà Nội. Với lịch sử hình thành lâu đời, đình Thanh Am đã chứng kiến biết bao thăng trầm của dân tộc, trở thành linh hồn của cộng đồng.
Giới thiệu tổng quan về đình làng Thanh Am
Đình làng Thanh Am uy nghiêm, cổ kính là niềm tự hào của người dân làng Thanh Am, thu hút đông đảo du khách đến tham quan.
Giới thiệu về làng Thanh Am – ngôi làng cổ ven sông Đuống
Làng Thanh Am hay còn gọi với cái tên làng Đuống, tọa lạc bên bờ Nam sông Thiên Đức (sông Đuống ngày nay). Theo truyền thuyết, nguồn gốc của làng gắn liền với công lao của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, một danh nhân văn hóa và chính trị Việt Nam thế kỷ XVI.
Trong những năm tháng làm quan ở kinh đô, ông đã đưa gia đình đến vùng đất này để khai phá, hình thành nên làng Hoa Am. Sau khi cáo quan về ở ẩn, ông dành trọn tâm huyết để xây dựng và phát triển làng, được người dân hết lòng kính trọng và tôn làm Thành hoàng.
Vị trí của làng Hoa Am qua các giai đoạn:
- Đầu thế kỷ XIX, Hoa Am là một xã thuộc tổng Đặng Xá, huyện Gia Lâm, phủ Thuận An, trấn Kinh Bắc (tỉnh Bắc Ninh ngày nay).
- Đến năm 1841, dưới thời Thiệu Trị, do tránh húy với bà Hồ Thị Hoa, làng đổi tên thành Thanh Am.
- Đến thời kháng chiến chống Pháp, làng thuộc xã Toàn Thắng, huyện Gia Lâm.
- Qua nhiều lần chia tách hành chính, phần lớn đất đai và dân cư của làng Thanh Am hiện nay thuộc tổ 28, phường Thượng Thanh, quận Long Biên, thành phố Hà Nội.
Làng Thanh Am hiện còn bảo tồn cụm di tích đình chùa được xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia năm 1990. Đình có kiến trúc đặc trưng với đại đình 5 gian 2 dĩ, phương đình 2 tầng 8 mái và hậu cung 3 gian.
Ngoài Trạng Trình, đình còn thờ Đào Kỳ và Phương Dung – hai vị tướng tài ba thời Hai Bà Trưng.
- Đào Kỳ: Đào Kỳ sinh ra tại vùng đất Cối Giang (nay thuộc 2 xã Mai Lâm và Đông Hội, huyện Đông Anh). Ngay từ thuở nhỏ, ông đã bộc lộ tài năng và chí lớn. Năm 15 tuổi, nỗi đau mất cả cha lẫn mẹ càng thôi thúc Đào Kỳ quyết tâm rèn luyện bản thân.
- Phương Dung: Phương Dung là con gái của vị quan thanh liêm Nguyễn Trát, mang trong mình dòng máu yêu nước. Sau khi cha bị giặc giết hại, bà cùng mẹ lánh nạn về quê ngoại ở Cối Giang và gặp Đào Kỳ.
Hai tâm hồn trẻ tuổi, cùng chung chí hướng đã quyết định kết duyên, cùng nhau chung sức trả thù nhà, đền nợ nước. Khi Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa, Đào Kỳ và Phương Dung đã chiêu tập hơn 100 dũng sĩ lên Hát Môn yết kiến và gia nhập đội quân đánh đuổi Tô Định, giải phóng đất nước.
Ba năm sau, Mã Viện được nhà Hán cử sang tái chiếm nước ta. Trong một trận chiến ác liệt, Đào Kỳ bị thương nặng và đã hy sinh anh dũng trên mảnh đất Cổ Loa. Phương Dung sau đó cũng phá vòng vây của địch, nhận tin chồng mất đã quyết định rút gươm tự vẫn để theo chồng.
Để tưởng nhớ công lao to lớn của hai vị tướng tài ba này, nhân dân trong vùng đã lập đền thờ Thành hoàng và hàng năm tổ chức hội làng vào ngày 9 đến 11 tháng Ba âm lịch.
Nằm cách đình Thanh Am khoảng 500m về phía Nam là chùa Đông Linh tự, một ngôi cổ tự được xây dựng từ thời Lê Trung Hưng. Theo các di vật còn lưu lại như bia ký và quả chuông cổ, chùa từng là một danh thắng nổi tiếng bên bờ sông Thiên Đức.
Vào năm Đinh Mùi (1787), chùa đã hứng chịu nhiều thiệt hại trong chiến tranh. Sau đó, chùa được nhân dân địa phương và các tướng lĩnh Tây Sơn như Đô đốc Đặng Lộc hầu, Chưởng cơ Trí Lược hầu, Chưởng cơ Xuyến Vũ hầu… cùng nhau góp sức tu sửa và đúc lại quả chuông lớn vào năm Quý Sửu (1793).
Đến năm Kỷ Mùi (1859), dân làng tiếp tục đúc thêm một quả chuông mới. Hai quả chuông này vẫn được gìn giữ tại chùa đến ngày nay, là những minh chứng sống động cho lịch sử và sự linh thiêng của ngôi chùa.
Làng Thanh Am từ lâu đã có mối quan hệ gắn bó mật thiết với làng Lê Xá, thuộc tổng Hội Phụ cũ (nay thuộc xã Mai Lâm, huyện Đông Anh). Hai làng thường xuyên giao lưu, hỗ trợ lẫn nhau trong cuộc sống.
Hướng dẫn di chuyển đến đình làng Thanh Am
Đình Thanh Am tọa lạc tại tổ 24 phố Thanh Am, phường Thượng Thanh, quận Long Biên, thành phố Hà Nội. Ngôi đình cổ kính này cách hồ Hoàn Kiếm khoảng 9km, ước tính khoảng 20 phút di chuyển trong điều kiện giao thông thuận lợi.
Từ trung tâm Thủ đô Hà Nội, du khách di chuyển đến đình Thanh Am theo hướng cầu Chương Dương.
Di chuyển bằng phương tiện cá nhân
Để đến đình làng Thanh Am, bạn phải đi qua cầu Chương Dương. Sau khi vượt qua cây cầu này, bạn đi thẳng đường Nguyễn Văn Cừ và đường Ngô Gia Tự để đến phố Thanh Am tại phường Thượng Thanh. Đi tiếp khoảng 400m, bạn sẽ thấy chợ Thanh Am. Đình làng nằm ngay bên phải chợ.
Di chuyển bằng xe bus
Nếu di chuyển bằng xe bus, bạn có thể bắt tuyến E02 hoặc 48. Tuy nhiên, điểm dừng của 2 tuyến này cách đình làng hơn 1km nên bạn sẽ phải đi bộ khá xa.
- Tuyến bus E02: Điểm dừng trước cổng Bệnh viện Đa khoa Đức Giang 15M Trường Lâm, cách đình Thanh Am 1.7km.
- Tuyến bus 48: Điểm dừng đối diện nhà K2 – KĐT Việt Hưng, cách đình làng Thanh Am 1.3km.
Di chuyển bằng xe điện Xanh SM
Xe điện Xanh SM là phương tiện đang được nhiều người ưu tiên bởi tính an toàn, tiện lợi, tiết kiệm chi phí và bảo vệ môi trường. Bạn có thể lựa chọn Xanh Bike hoặc Xanh SM Taxi tùy vào nhu cầu.
Để đặt xe, bạn hãy gọi tổng đài 1900 2088 hoặc Tải ứng dụng Xanh SM miễn phí trên App Store hoặc Google Play, đăng ký tài khoản để nhận ngay những ưu đãi hấp dẫn!
Hướng dẫn đặt xe trên ứng dụng Xanh SM:
- Đăng nhập tài khoản và chọn “Đặt xe”.
- Chọn điểm đón và điểm đến.
- Lựa chọn loại xe phù hợp với bạn.
- Chọn hình thức thanh toán.
- Bấm “Đặt xe” và chờ tài xế đến đón.
Lịch sử đình làng Thanh Am gắn với sự tích Trạng Trình
Trình Quốc Công Nguyễn Bỉnh Khiêm, hay còn được biết đến với danh hiệu Trạng Trình là một trong ba vị thần được thờ tại đình Thanh Am. Ông là danh nhân văn hóa lớn của đất nước thế kỷ XVI, nổi tiếng với tài năng xuất chúng trong nhiều lĩnh vực, từ thơ văn, chính trị cho đến sự am hiểu sâu sắc về nhân tình thế thái.
Nguyễn Bỉnh Khiêm tức Văn Đạt, tự Hành Phủ, hiệu Bạch Vân Tiên sinh và Tuyết Giang Phu tử. Quê ông ở làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại (nay là huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng). Ông sinh năm 1491 và mất năm 1585.
Nguyễn Bỉnh Khiêm ngay từ thuở nhỏ đã bộc lộ tài năng hơn người. Ông được mẹ dạy thơ Quốc âm và sau đó theo học Bảng nhãn Lương Đắc Bằng, người đã truyền thụ cho ông những kiến thức sâu rộng về Thái Ất thần Kinh.
Sinh ra trong bối cảnh nhà Lê Sơ suy tàn, nhà Mạc lên ngôi, Nguyễn Bỉnh Khiêm chứng kiến những biến động lớn của đất nước. Chính vì vậy, ông không vội vàng tham gia vào vòng danh lợi.
Dù tài năng xuất chúng nhưng phải đến năm 1535, ở tuổi 45, Nguyễn Bỉnh Khiêm mới chính thức bước chân vào con đường quan trường và ngay lập tức đỗ Trạng Nguyên.
Ở triều 8 năm, ông thăng tiến đến chức vị Bộ Lại thị lang kiêm Đông các Đại học sĩ. Với mong muốn cải cách đất nước, ông đã dâng sớ lên vua và thẳng thắn chỉ ra những sai trái của 18 kẻ lộng thần.
Tuy nhiên, trước sự bảo thủ của triều đình, Nguyễn Bỉnh Khiêm đã quyết định cáo quan về quê. Sau đó, ông vẫn luôn dõi theo và sẵn sàng dâng những lời khuyên chân thành để giúp vua cứu nước khi đất nước lâm nguy.
Nhờ những đóng góp to lớn, Nguyễn Bỉnh Khiêm được nhà Mạc phong tặng nhiều chức vụ cao quý, trong đó có Thái phó và Quốc Công. Nhân dân hết lòng kính trọng và tôn vinh ông là Trạng Trình Quốc Công.
Những năm tháng về sau, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã dành trọn tâm huyết cho sự nghiệp giáo dục. Tại quê nhà, ông mở trường dạy học, truyền dạy những kiến thức sâu rộng cho lớp trẻ.
Nhiều học trò của ông sau này đã trở thành nhân tài, góp phần vào sự phát triển của đất nước, tiêu biểu là Trạng Bùng Phùng Khắc Khoan, Thượng thư Lương Hữu Khánh, và tác giả “Truyền kỳ mạn lục” Nguyễn Dữ…
Ngoài ra, Trạng Trình dành thời gian để du lịch, ngâm thơ, sáng tác. Sự nghiệp văn chương của ông để lại nhiều tác phẩm chữ Hán và Quốc âm giá trị, trong đó có Bạch Vân am thi tập, Bạch Vân quốc ngữ thi tập…
Bên cạnh sự nghiệp văn chương, Nguyễn Bỉnh Khiêm còn là một nhà nghiên cứu sâu sắc về Kinh dịch và Thái Ất thần kinh, hai bộ kinh điển nổi tiếng của tư tưởng cổ đại, để tìm hiểu về vận mệnh đất trời và con người.
Tài năng uyên bác của ông trong lĩnh vực này đã khiến tầng lớp trí thức đương thời phải ca ngợi ông là “hai nước anh hùng không đối thủ”, ý chỉ ông là người có tầm nhìn xa trông rộng, không ai sánh kịp. Thậm chí, Chu Xán – một sứ giả của nhà Minh cũng phải công nhận tiếng tăm của Trình Quốc Công vang lừng tận Bắc quốc.
Sự hiện diện của Trình Quốc Công Nguyễn Bỉnh Khiêm trong tư cách Thành hoàng làng đã nâng tầm giá trị lịch sử của đình làng Thanh Am. Hàng năm, vào những ngày lễ hội, người dân địa phương và con cháu họ Nguyễn từ khắp nơi đổ về đây để tưởng nhớ vị danh nhân văn hóa lớn của dân tộc.
Kiến trúc cổ kính của đình làng Thanh Am
Trải qua bao biến thiên của lịch sử, đình làng Thanh Am vẫn giữ nguyên vẻ đẹp cổ kính. Ngôi đình tựa như một bức tranh thủy mặc giữa cánh đồng lúa xanh ngát, với hồ nước và giếng hình bán nguyệt trải rộng trước đình.
Tổng diện tích của đình Thanh Am là 328m2 (29m x 11m), gồm 7 gian nhà uy nghi. Mái nhà bốn mái cong mềm mại, được lợp bằng ngói mũi hài tinh xảo. Chính giữa bờ nóc là hình ảnh mặt trời lửa được đắp nổi sống động, bao quanh bởi đôi rồng uyển chuyển.
Các bộ vị được thiết kế công phu theo kiểu chồng rường giá chiêng, hạ kè trên 6 hàng chân. Giá chiêng được hình thành từ hai cột trốn đặt trên câu đầu chắc chắn. Các đường nách được chồng lên nhau một cách tỉ mỉ, khớp khít vào chân mộng của cột quân và cột hiên, tạo nên một kết cấu vững chắc.
Hệ thống cột được phân cấp rõ ràng về kích thước và đặt trên những phiến đá tảng to dày. Cột cái cao 5,1m (chu vi 1,6m), tiếp đến là cột quân (chu vi 1,4m) và cột hiên (chu vi 1,2m). Dấu tích của hệ thống nền đình xưa còn được lưu giữ qua những lỗ mộng hình chữ nhật cách mặt đất 30cm.
Bộ khung gỗ của Đại Đình dù có kích thước đồ sộ nhưng vẫn toát lên vẻ thanh thoát nhờ những họa tiết chạm khắc tinh xảo. Các con dường được tô điểm bằng hoa lá, vân mây… bằng kỹ thuật chạm nổi sao cho cân xứng với kích thước.
Đầu kẻ được chạm sâu những hình rồng mây uyển chuyển, phần trên là hình tứ linh, tứ quý tượng trưng cho sự linh thiêng. Mỗi đường nét, họa tiết đều được các nghệ nhân chăm chút tỉ mỉ, phản ánh rõ nét phong cách nghệ thuật đặc trưng của thời Lê Trung hưng và Nguyễn.
Phía sau Đại Đình là Phương Đình hai tầng mái Âm Dương, cùng với ba gian Hậu cung tạo thành một quần thể kiến trúc hình chữ Công hài hòa. Tả vu và Hữu vu – 2 dãy nhà gạch nhỏ càng làm tăng thêm vẻ đẹp tổng thể của ngôi đình.
Năm tháng đi qua, ngôi đình cổ kính này đã chịu không ít tác động của thời gian và chiến tranh. Nhiều phần kiến trúc bị hư hại, làm giảm đi vẻ đẹp và giá trị vốn có. Do vậy, nhân dân làng Thanh Am cùng các cấp chính quyền đã chung tay góp sức để trùng tu, bảo tồn ngôi đình.
Đình làng Thanh Am đã được trùng tu nhiều lần, lần lượt vào các năm Kỷ Tỵ (1990) và Bính Tý (1996). Đặc biệt, vào năm 2009, nhân dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long, đình đã được UBND quận Long Biên đầu tư hơn 17 tỷ đồng để tu bổ toàn bộ các hạng mục giai đoạn 1.
Lễ hội truyền thống tại đình Thanh Am
Mỗi độ xuân về, vào ngày 9 và 10 tháng 3 âm lịch, người dân làng Thanh Am lại nô nức tổ chức lễ hội đình làng Thanh Am. Với những nghi lễ truyền thống trang trọng và các hoạt động văn hóa dân gian đặc sắc, hội đình Thanh Am đã trở thành một trong những lễ hội lớn của địa phương, thu hút đông đảo người dân tham gia.
Người dân Thanh Am xưa sống bằng nghề trồng lúa nước, vì vậy lễ hội của làng không thể thiếu nghi thức rước nước truyền thống từ sông về đình làng. Đây không chỉ là một hành động mang tính nghi lễ mà còn thể hiện lòng thành kính đối với thần linh, cầu mong mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.
Vào 7h sáng mùng 9, cả làng Thanh Am sẽ tập trung tại đình để tiến hành lễ rước nước long trọng trên sông Đuống. Sau khi rước nước về, lễ hội chính thức khai mạc.
Mùng 10 là ngày hội chính. Người dân tạm gác lại những công việc đồng áng để cùng nhau chuẩn bị cho ngày hội lớn của làng. Từ già đến trẻ, ai cũng háo hức, hồ hởi.
Các cụ ông làng mặc quần áo chỉnh tề, chuẩn bị văn tế, các thanh niên trai tráng tập luyện múa rồng, múa lân. Phụ nữ làng tất bật chuẩn bị các mâm cỗ, bánh trái để dâng lên thần linh và đãi khách.
Cờ ngũ sắc bay phấp phới trên khắp các con đường, tiếng trống, tiếng chiêng rộn rã vang vọng khắp xóm làng. Không khí lễ hội lan tỏa đến mọi nhà, mọi ngóc ngách. Người dân ở các làng lân cận cũng đổ về dự hội.
Hội làng Thanh Am không chỉ là dịp để mọi người vui chơi, giải trí mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống. Ngày nay, lễ hội vẫn được tổ chức thường niên và ngày càng được đầu tư, nâng cấp, thu hút đông đảo du khách thập phương.
FAQ – Mọi người cùng hỏi về đình làng Thanh Am
Dưới đây là những câu hỏi phổ biến nhất về đình làng Thanh Am để bạn tham khảo thêm trước khi lên kế hoạch tham quan ngôi đình cổ.
Đình Thanh Am có từ bao giờ?
Theo các tư liệu lịch sử, đình làng Thanh Am được kiến tạo vào cuối thế kỷ XVI, trải qua nhiều lần trùng tu nhưng vẫn giữ được nét kiến trúc độc đáo và giá trị văn hóa sâu sắc.
Đình làng Thanh Am thờ ai?
Đình Thanh Am là nơi thờ tự ba vị thần hoàng làng, gồm hai vị võ tướng thời Bà Trưng là Đào Kỳ và Phương Dung, cùng một vị văn thần thời Mạc là Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ba vị thần được người dân địa phương hết lòng tôn kính và xem như những vị thần bảo hộ, luôn phù hộ cho dân làng được bình an, no ấm.
Lễ hội đình làng Thanh Am tổ chức khi nào?
Hàng năm, vào ngày 9 và 10 tháng 3 âm lịch, lễ hội đình làng Thanh Am được tổ chức với nhiều hoạt động văn hóa, tín ngưỡng đặc sắc. Đây là nét đẹp văn hóa đặc trưng của địa phương, đồng thời góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống của dân tộc.
Với những giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc, đình làng Thanh Am là một điểm đến hấp dẫn ngay phía Đông Bắc Hà Nội. Nếu bạn đã có dự định đến đây, hãy để Xanh SM đồng hành cùng bạn trên hành trình khám phá ngôi đình cổ kính này!
Xem thêm:
