Tọa lạc tại phố Ngũ Xá, quận Ba Đình, Hà Nội, chùa Ngũ Xá (Thần Quang Tự) là ngôi chùa cổ được xây dựng từ thế kỷ 18. Nơi đây không chỉ là di tích lịch sử gìn giữ tinh hoa nghề đúc đồng mà còn là nơi thờ Phật và tôn vinh ông tổ nghề đúc đồng Nguyễn Minh Không, thu hút đông đảo du khách thập phương tìm đến chiêm bái.
Khám phá Chùa Ngũ Xá – Ngôi chùa cổ tâm linh của làng nghề đúc đồng Ngũ Xá
- Địa chỉ: Số 44, phố Ngũ Xá, quận Ba Đình, Hà Nội.
- Giờ mở cửa: 7:00 – 18:00.
Chùa Ngũ Xá – còn gọi là Thần Quang Tự hoặc Phúc Long Tự, được xây dựng vào thế kỷ 18 dưới thời Hậu Lê, hiện có địa chỉ tại số 44 phố Ngũ Xá, phường Trúc Bạch, quận Ba Đình, Hà Nội.
Nơi đây thờ Phật và ông tổ nghề đúc đồng Nguyễn Minh Không, một nhân vật gắn liền với việc sáng lập nhiều chùa nổi tiếng tại Việt Nam. Chùa là minh chứng sống động cho tinh hoa nghệ thuật đúc đồng của làng Ngũ Xá, đồng thời mang đậm giá trị văn hóa tâm linh.
Được xây dựng từ gần 80 năm trước, công trình vẫn giữ được nét trang nghiêm nhưng cũng mang hơi hướng hiện đại, với tượng Phật A Di Đà bằng đồng khổng lồ, cao 3,95m và nặng 10 tấn, cùng nhiều hiện vật quý giá khác như lư hương, cây đèn đồng, tất cả góp phần làm nên vẻ đẹp uy nghi và sự linh thiêng của chùa Ngũ Xá.
Ngày 11 tháng 5 năm 1993, chùa Ngũ Xá cùng đình Ngũ Xá chính thức được xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia theo Quyết định số 534 QĐ/BT của Bộ trưởng Văn hóa – Thông tin. Đây là một điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích tìm hiểu văn hóa, lịch sử và chiêm ngưỡng nghệ thuật truyền thống Việt Nam.
Lắng nghe câu chuyện lịch sử của Chùa Ngũ Xá Hà Nội
Chùa Ngũ Xá Hà Nội là một công trình gắn liền với lịch sử và sự phát triển của làng nghề đúc đồng truyền thống tại bán đảo hồ Trúc Bạch. Ban đầu, vào thế kỷ XVII – XVIII, thợ đúc đồng từ 5 xã Đông Mai, Châu Mỹ, Long Thượng, Đào Viên và Điện Tiền ở Bắc Ninh và Hưng Yên di cư đến khu vực này, lập nên làng Ngũ Xá để phát triển nghề đúc đồng.
Chùa Ngũ Xá được xây dựng trong giai đoạn này để thờ vị tổ nghề đúc đồng Nguyễn Minh Không và vọng thờ Trần Hưng Đạo cùng tam thánh. Đây là dấu mốc khởi đầu cho sự hình thành của các công trình tâm linh tại Ngũ Xá.
Đến cuối thế kỷ XVIII, chùa Ngũ Xá được xây dựng gần đình để phục vụ nhu cầu tín ngưỡng của dân làng. Tuy nhiên, vào năm 1949, chùa bị hỏa hoạn lớn. Dưới sự chỉ đạo của Hòa thượng Thích Mật Đắc, chùa được tái thiết hoàn toàn và hoàn thành vào năm 1952.
Trải qua các đợt trùng tu, chùa được xây dựng lại bằng vật liệu hiện đại như xi măng, sắt thép, nhưng vẫn giữ nguyên phong cách kiến trúc truyền thống, tạo nên vẻ đẹp hài hòa giữa cổ kính và hiện đại.
Từ đó đến nay, chùa không chỉ là nơi thờ Phật và ông tổ nghề đúc đồng mà còn là địa điểm tổ chức các lễ hội lớn như hội xuân vào ngày 17 tháng Giêng âm lịch, thu hút đông đảo du khách và người dân địa phương tham gia, góp phần gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Vì vậy, công trình chùa Ngũ Xá cùng đình Ngũ Xá đã được Bộ Văn hóa và Thông tin xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật quốc gia vào năm 1993, ghi nhận giá trị lịch sử và văn hóa đặc sắc.
Đắm mình trong không gian kiến trúc của ngôi chùa cổ của làng đúc đồng Ngũ Xá
Chùa Ngũ Xá nổi bật với lối kiến trúc kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, vừa giữ được nét cổ kính vừa thể hiện sự sáng tạo của làng nghề đúc đồng.
Đặc biệt, tam quan của chùa được xây dựng theo kiểu hai tầng tám mái, lợp ngói ống, hướng về phía nam và mở ra mặt phố Ngũ Xá, tạo nên vẻ uy nghi và trang trọng.
Hai cổng phụ thấp hơn cổng chính, tạo sự cân đối hài hòa, với đôi sư tử đá chầu bậc tam cấp và bảo tháp nhỏ 9 tầng. Cổng chính dẫn vào không gian chùa qua một hòn non bộ nhỏ và bậc thềm uốn lượn với đôi rồng đá chạm khắc tinh xảo.
Chính điện ở tầng trên gồm 5 gian rộng rãi với cửa võng, trần cao và sàn lát gỗ, tạo cảm giác trang nghiêm nhưng ấm cúng. Gian giữa thờ Tam Bảo, hai bên là các gian dẫn vào hậu cung có tượng Hộ pháp đứng trấn.
Bước vào khu vực thờ cúng, các gian ngoài cùng được bố trí thờ Thánh Tăng và Đức Ông, trong khi các gian thờ Thánh Mẫu, Quan Tam Thánh và sư Tổ nằm ở nhà kế bên.
Từng góc nhỏ trong chùa đều thể hiện tay nghề tinh tế của các nghệ nhân qua những bức tượng Phật được chạm khắc công phu, cùng với lư hương, chân đèn bằng đồng được chế tác tỉ mỉ, làm tăng thêm giá trị nghệ thuật và tâm linh.
Không chỉ là nơi thờ tự, chùa Ngũ Xá còn lưu giữ 16 bia đá từ năm 1919 đến 1947, cùng các hiện vật quý như bộ lư hương bằng đồng nặng 300 kg, hai cây đèn đồng mỗi cây nặng 300 kg.
Kiến trúc tổng thể của chùa được xây theo kiểu chữ Đinh với sự kết hợp độc đáo của hình chữ Nhị từ hai tòa nhà liền kề. Tường xây biệt lập tạo nên một không gian tĩnh lặng, tách biệt với nhịp sống bên ngoài, thể hiện đặc trưng của kiến trúc Phật giáo truyền thống Việt Nam.
Đây không chỉ là nơi linh thiêng mà còn là biểu tượng văn hóa, nghệ thuật và lịch sử, ghi dấu tài năng của các thế hệ nghệ nhân đúc đồng Ngũ Xá.
Khám phá bức tượng phật bằng đồng “khổng lồ” ở chùa Ngũ Xá
Tọa lạc trang nghiêm tại chính điện chùa Ngũ Xá là pho tượng Phật A Di Đà đồng khổng lồ – một kiệt tác nghệ thuật được đúc thủ công bởi các nghệ nhân làng đúc đồng Ngũ Xá từ năm 1949 đến 1952.
Với chiều cao 3,95m, chu vi 11,60m và tổng trọng lượng 13 tấn (tượng 9 tấn, bệ 4 tấn), đây là pho tượng Phật bằng đồng lớn nhất vùng Bắc Bộ (tính đến năm 2003) và là tượng Phật đồng lâu đời nhất còn được lưu giữ tại Việt Nam, được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xác nhận năm 2010.
Pho tượng mang giá trị lịch sử và tâm linh sâu sắc khi được tạo nên từ việc nấu chảy các bức tượng thời thuộc địa như tượng Paul Bert và Nữ thần Tự do, biến những biểu tượng của chế độ thực dân thành hiện thân của lòng từ bi, trí tuệ và sự giải thoát.
Tượng được thể hiện trong tư thế thiền định trên đài sen 96 cánh, với khuôn mặt toát lên vẻ siêu thoát của bậc giác ngộ, là biểu tượng của sự bình an và may mắn cho người dân làng nghề.
Được chế tác hoàn toàn bằng phương pháp thủ công dưới sự chỉ đạo của nghệ nhân Nguyễn Khắc Hiếu và thợ cả Nguyễn Văn Tùng trong 3 năm, pho tượng gần như không có khiếm khuyết, là niềm tự hào của làng nghề và là di sản văn hóa quý giá của Thăng Long – Hà Nội, thu hút khách thập phương đến chiêm bái và tìm hiểu.
Lễ hội & tín ngưỡng nổi bật tại Chùa Ngũ Xá
Chùa Ngũ Xá là trung tâm của nhiều hoạt động tín ngưỡng quan trọng, trong đó nổi bật nhất là Hội làng Ngũ Xá diễn ra từ ngày 16-18 tháng Giêng âm lịch.
Hội làng là dịp tôn vinh ông tổ nghề đúc đồng Nguyễn Minh Không với các hoạt động đặc sắc như chọi gà truyền thống – nơi quy tụ nhiều “đấu sĩ” gà từ khắp nơi về tranh tài, trò chơi cờ người đầy gay cấn trên vỉa hè, và những đêm diễn hát chèo, ca trù truyền thống thu hút đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương.
Bên cạnh hội làng, chùa còn tổ chức nhiều lễ hội Phật giáo quan trọng như lễ Phật đản vào mùng 8 tháng 4 âm lịch – kỷ niệm ngày Đức Phật đản sinh, lễ Vu lan báo hiếu vào rằm tháng 7 âm lịch – ngày của hiếu hạnh và tình thân.
Đặc biệt vào các ngày rằm, mùng một hàng tháng, chùa thường xuyên tổ chức các khóa tu ngắn hạn, tụng kinh niệm Phật và thuyết pháp, tạo điều kiện cho Phật tử và khách thập phương được tu tập, tìm về sự bình yên trong tâm hồn.
Ngoài ra, chùa còn duy trì các hoạt động từ thiện xã hội thường xuyên như phát quà cho người nghèo, tổ chức các buổi cơm chay từ thiện vào các dịp lễ lớn, và tổ chức các lớp giáo lý cho thanh thiếu niên vào các dịp hè.
Những hoạt động này không chỉ góp phần duy trì và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của làng nghề, mà còn thể hiện tinh thần từ bi của đạo Phật, lan tỏa những giá trị nhân văn tốt đẹp trong cộng đồng.
Một số di tích văn hóa gần Chùa Ngũ Xá Hà Nội
Khi ghé thăm Chùa Ngũ Xá Hà Nội, du khách không chỉ được chiêm bái không gian tâm linh đặc sắc mà còn có cơ hội khám phá nhiều di tích văn hóa độc đáo nằm gần đó. Với vị trí bên hồ Trúc Bạch chùa nằm trong khu vực giàu lịch sử, nơi hội tụ nhiều công trình kiến trúc và văn hóa tiêu biểu, mang đậm dấu ấn của Hà Nội xưa.
Cột cờ Hà Nội
Cách chùa Ngũ Xá chỉ 1,8km, Cột cờ Hà Nội tọa lạc tại số 28A đường Điện Biên Phủ, quận Ba Đình, trong khuôn viên Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam. Được xây dựng vào năm 1805 dưới thời nhà Nguyễn và hoàn thành năm 1812, Cột cờ là một trong những biểu tượng lịch sử lâu đời và kiên cố nhất của thủ đô Hà Nội.
Cột cờ Hà Nội gồm ba tầng đế vuông cụt và thân tháp tám cạnh cao 18,2m, đỉnh cột có lầu bát giác và lá cờ đỏ sao vàng 24m² tung bay hiên ngang, là hình ảnh hào hùng, gợi nhắc về những mốc son lịch sử.
Năm 1945, cờ được treo lần đầu sau Cách mạng tháng Tám, đánh dấu độc lập dân tộc. Năm 1989, Cột cờ được công nhận là di tích lịch sử quốc gia, trở thành điểm tham quan thiêng liêng và ý nghĩa giữa lòng Hà Nội.
Đền Voi Phục
Cách chùa Ngũ Xá 5,7km, Đền Voi Phục tọa lạc tại số 362 phố Kim Mã, phường Ngọc Khánh, quận Ba Đình. Là một trong Thăng Long Tứ Trấn xưa, đền trấn giữ phía Tây kinh thành Thăng Long và gắn liền với truyền thuyết về hoàng tử Linh Lang, con trai vua Lý Thánh Tông.
Đền được xây dựng năm 1065 dưới thời vua Lý Thánh Tông, tọa lạc trên gò đất cao với kiến trúc cổ kính, gồm 12 bậc đá, giếng bán nguyệt, và mái chạm khắc hình phượng, lân, rồng. Chính điện thờ bài vị và tượng thần Linh Lang – biểu tượng tín ngưỡng truyền thống.
Hằng năm, lễ hội đền diễn ra vào mùng 9-11 tháng 2 âm lịch, tưởng nhớ hoàng tử Linh Lang với nghi lễ rước kiệu, dâng hương, cùng các hoạt động như võ thuật, chọi gà. Đây là trải nghiệm tâm linh và văn hóa đặc sắc, đưa đền Voi Phục trở thành điểm đến không thể bỏ qua tại Hà Nội.
Hoàng Thành Thăng Long
Cách chùa Ngũ Xá khoảng 1,8km, Hoàng thành Thăng Long tọa lạc tại số 19C Hoàng Diệu, phường Điện Biên, quận Ba Đình, là quần thể di tích lịch sử đặc biệt của thủ đô Hà Nội. Gắn liền với kinh thành Thăng Long qua nhiều triều đại, nơi đây không chỉ là biểu tượng của sự trường tồn văn hóa mà còn minh chứng cho lịch sử oai hùng của dân tộc qua 13 thế kỷ.
Được xây dựng từ thời vua Lý Thái Tổ (thế kỷ 11), Hoàng thành Thăng Long gồm ba vòng thành: Đại La, Hoàng thành và Tử Cấm thành, từng là trung tâm quyền lực qua các triều đại Lý, Trần, Lê, Mạc và Tây Sơn.
Năm 2010, khu trung tâm Hoàng thành được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, nơi đây trở thành điểm đến hấp dẫn, là nơi du khách khám phá các tầng văn hóa, hiện vật khảo cổ và không gian lịch sử trang nghiêm tại số 18 Hoàng Diệu.
Lăng Bác
Cách chùa Ngũ Xá 2,7km, Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh nằm tại số 2 Hùng Vương, quận Ba Đình, Hà Nội, ngay trung tâm Quảng trường Ba Đình lịch sử. Đây là nơi yên nghỉ của Bác Hồ – vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, và là biểu tượng thiêng liêng gắn liền với các sự kiện lịch sử trọng đại của Việt Nam.
Kiến trúc Lăng Bác mang phong cách kiên cố, tối giản nhưng đầy uy nghiêm, được xây dựng bằng các loại vật liệu quý từ khắp cả nước. Bên trong, thi hài của Người được bảo quản trang trọng trong hòm kính, đặt trên bệ đá cẩm thạch.
Quanh khuôn viên, Phủ Chủ tịch, vườn cây và các công trình phụ trợ tạo nên một không gian hài hòa, thanh tịnh, phù hợp với tầm vóc của công trình lịch sử này. Một trong những trải nghiệm không thể bỏ qua khi thăm Lăng Bác là chứng kiến lễ Thượng cờ và Hạ cờ tại Quảng trường Ba Đình, diễn ra vào 6h sáng và 21h tối hàng ngày.
Hướng dẫn di chuyển đến Chùa Ngũ Xá
Chùa Ngũ Xá nằm tại quận Ba Đình, Hà Nội, rất thuận tiện để di chuyển từ trung tâm thành phố. Du khách có thể đi xe máy, ô tô theo các tuyến chính như đường Tôn Đức Thắng, Lê Hồng Phong, rẽ vào Điện Biên Phủ rồi đến phố Ngũ Xá. Với khoảng cách không quá xa, hành trình chỉ mất khoảng 15-20 phút.
Ngoài ra, xe buýt là lựa chọn kinh tế và tiện lợi, với các tuyến đi qua gần chùa như tuyến số 51. Nếu ở khu vực lân cận hồ Trúc Bạch, bạn có thể tản bộ hoặc đi xe đạp để khám phá cảnh quan yên bình và đến chùa, tận hưởng không gian thanh tịnh giữa lòng thủ đô.
Di chuyển tự túc bằng xe máy
Chùa Ngũ Xá tọa lạc trên phố Ngũ Xá, phường Trúc Bạch, quận Ba Đình, Hà Nội. Để đến chùa bằng xe máy, bạn có thể tham khảo các lộ trình sau:
- Từ khu vực Hoàn Kiếm: Đi theo đường Đinh Tiên Hoàng, rẽ vào Trần Nhật Duật, tiếp tục qua Yên Phụ, sau đó rẽ vào đường Thanh Niên. Từ đây, bạn rẽ vào phố Ngũ Xá để đến chùa.
- Từ khu vực Đống Đa: Đi theo đường Nguyễn Thái Học, rẽ vào Kim Mã, tiếp tục qua Giang Văn Minh, sau đó rẽ vào đường Thanh Niên. Từ đây, bạn rẽ vào phố Ngũ Xá để đến chùa.
- Từ khu vực Cầu Giấy: Đi theo đường Bưởi, rẽ vào đường Hoàng Hoa Thám, tiếp tục qua Thụy Khuê, sau đó rẽ vào đường Thanh Niên. Từ đây, bạn rẽ vào phố Ngũ Xá để đến chùa.
Bạn cần lưu ý rằng đường Thanh Niên là đường một chiều, vì thế hãy chú ý biển báo giao thông để tránh đi vào đường ngược chiều.
Về chỗ gửi xe, bạn có thể gửi tại các điểm trông giữ xe gần chùa trên phố Ngũ Xá hoặc khu vực lân cận. Giá vé gửi xe máy thường dao động từ 5.000 đến 10.000 VNĐ/lượt.
Di chuyển bằng xe bus
Để đến chùa Ngũ Xá (phố Ngũ Xá, phường Trúc Bạch, quận Ba Đình, Hà Nội), bạn có thể chọn các tuyến xe buýt sau:
- Tuyến 50A: Lộ trình từ Long Biên đến Sân vận động Quốc gia Mỹ Đình, đi qua đường Thanh Niên gần Chùa Ngũ Xã. Giá vé 7.000 đồng/lượt. Thời gian di chuyển khoảng 30-45 phút, tùy vào điểm xuất phát.
- Tuyến 33: Lộ trình từ Bến xe Yên Nghĩa đến Xuân Đỉnh, có điểm dừng trên đường Thụy Khuê, cách Chùa Ngũ Xã một quãng đi bộ khoảng 300m. Giá vé 7.000 đồng/lượt. Thời gian di chuyển khoảng 40-60 phút, tùy vào điểm xuất phát.
Di chuyển bằng xe điện Xanh SM
Để đến thăm chùa Ngũ Xá một cách thuận tiện và thân thiện với môi trường, Xanh SM – dịch vụ xe thuần điện tiên phong tại Việt Nam sẽ là lựa chọn lý tưởng cho bạn.
Với đa dạng các phương tiện từ xe 2 bánh đến xe 4 bánh, Xanh SM mang đến trải nghiệm di chuyển êm ái, không khói bụi và tiếng ồn, giúp bạn tận hưởng trọn vẹn không gian tĩnh lặng, linh thiêng của ngôi chùa cổ.
Việc đặt xe Xanh SM vô cùng đơn giản, chỉ cần tải ứng dụng TẠI ĐÂY, chọn điểm đến là chùa Ngũ Xá và lựa chọn phương tiện phù hợp với nhu cầu di chuyển của bạn. Đội ngũ tài xế chuyên nghiệp của Xanh SM sẽ đưa bạn đến tham quan ngôi chùa an toàn, nhanh chóng.
Đừng quên chia sẻ trải nghiệm của bạn sau chuyến đi bằng cách đánh giá và để lại nhận xét, góp phần giúp Xanh SM ngày càng hoàn thiện dịch vụ.
Một số lưu ý cần biết khi tham quan Chùa Ngũ Xá
Khi đến tham quan và chiêm bái Chùa Ngũ Xá, du khách cần lưu ý một số quy định, chuẩn bị kỹ lưỡng để trải nghiệm được trọn vẹn, đồng thời giữ gìn không gian linh thiêng và nét đẹp văn hóa của chùa:
- Thời điểm đi thích hợp: Bạn nên ghé thăm chùa vào buổi sáng hoặc chiều mát để tránh thời tiết nắng gắt, vừa tận hưởng không gian thanh tịnh và yên bình.
- Quy định về trang phục: Mặc đồ lịch sự, kín đáo; không mặc quần áo ngắn, hở hang để giữ sự trang nghiêm và thể hiện sự tôn trọng nơi linh thiêng.
- Cách ứng xử và giao tiếp: Giữ thái độ nghiêm túc, nói chuyện nhỏ nhẹ; hạn chế cười đùa, không gây tiếng ồn trong khu vực chùa để đảm bảo không gian yên tĩnh.
- Chú ý về an ninh: Luôn giữ gìn tư trang cá nhân cẩn thận; không mang theo đồ vật có giá trị lớn để hạn chế rủi ro mất mát.
- Yêu cầu khác: Không mang thú cưng, không ăn uống, giữ vệ sinh chung và không tự ý chạm vào hiện vật để bảo vệ cảnh quan và nét đẹp văn hóa của chùa.
FAQ – Mọi người cùng hỏi về Chùa Ngũ Xá
Nhiều du khách khi đến Chùa Ngũ Xá thường đặt câu hỏi về lịch sử hình thành, kiến trúc và các hoạt động tại ngôi chùa. Dưới đây là những thắc mắc phổ biến được giải đáp để bạn có thêm thông tin hữu ích cho hành trình khám phá của mình.
Ông tổ nghề đúc đồng được thờ ở chùa Ngũ Xá là ai?
Chùa Ngũ Xá thờ Nguyễn Minh Không – một vị quốc sư thời Lý, người được xem là ông tổ nghề đúc đồng của Việt Nam. Ông nổi tiếng không chỉ với tài năng y học chữa bệnh mà còn với kỹ nghệ đúc đồng tinh xảo, được truyền lại qua nhiều thế hệ.
Ngoài việc sáng lập nhiều chùa nổi tiếng như chùa Keo (Thái Bình), chùa Cổ Lễ (Nam Định), Nguyễn Minh Không còn có công truyền nghề đúc đồng đến người dân Ngũ Xá, biến nơi đây thành trung tâm làng nghề nổi tiếng của Kinh thành Thăng Long.
Làng Ngũ Xá ở đâu?
Làng Ngũ Xá nằm trên một bán đảo nhỏ bên hồ Trúc Bạch, phía tây thành Thăng Long xưa, nay thuộc phường Trúc Bạch, quận Ba Đình, Hà Nội.
Vị trí của làng Ngũ Xá ở khu vực trung tâm Hà Nội, không chỉ mang lại cảnh quan thanh bình mà còn giúp phát triển làng nghề. Ngày nay, dù không còn nguyên vẹn như trước, Ngũ Xá vẫn là điểm đến văn hóa hấp dẫn, lưu giữ dấu ấn của một làng nghề truyền thống nổi tiếng.
Chùa Ngũ Xá có tên gọi khác là gì?
Chùa Ngũ Xá còn được biết đến với tên gọi Thần Quang Tự hoặc Phúc Long Tự, mang ý nghĩa linh thiêng và biểu tượng cho sự phát triển của làng nghề đúc đồng. Tên Thần Quang gắn liền với quốc sư Nguyễn Minh Không, người sáng lập nhiều ngôi chùa cùng tên trong vùng như chùa Cổ Lễ, chùa Keo.
Chùa Ngũ Xá là biểu tượng tâm linh của làng nghề đúc đồng, đồng thời là minh chứng sống động cho lịch sử và văn hóa Việt Nam. Với giá trị văn hóa và vẻ đẹp cổ kính, nơi đây không chỉ giúp du khách tìm thấy sự an nhiên trong tâm hồn mà còn cảm nhận được niềm tự hào về một chứng nhân lịch sử trường tồn cùng thời gian.
Xem thêm:
