Nằm giữa lòng Hà Nội, chùa Xã Đàn (Kim Yên Tự) vừa là địa điểm tâm linh, vừa là một di sản văn hóa quý báu của Thủ đô. Ngôi chùa được xây dựng trên nền đàn Xã Tắc cổ – nơi vua chúa xưa kia tế lễ trời đất, cầu mong quốc thái dân an.
Chùa Xã Đàn ở đâu? Cách di chuyển
Chùa Xã Đàn tọa lạc tại số 4/106 ngõ Xã Đàn 2, phường Nam Đồng, quận Đống Đa, Hà Nội. Ngôi chùa được xây dựng trên nền đàn Xã Tắc có từ thời Lý Thái Tông (năm 1048). Trải qua nhiều biến cố lịch sử, chùa vẫn giữ được vẻ đẹp cổ kính và thanh tịnh giữa lòng Hà Nội hiện đại.
Nằm cách trung tâm thành phố chỉ khoảng 5km, du khách có thể dễ dàng đến chùa Xã Đàn Đống Đa bằng nhiều phương tiện khác nhau, bao gồm:
Phương tiện cá nhân
Xuất phát từ hồ Hoàn Kiếm, bạn di chuyển theo phố Bà Triệu đến đường Đại Cồ Việt, sau đó tiếp tục đi dọc theo đường hầm Kim Liên đến phường Nam Đồng. Tại đây, bạn rẽ phải vào ngõ Xã Đàn 2, chùa Xã Đàn nằm ở phía bên tay trái (số 106).
Phương tiện công cộng
Để đến chùa Xã Đàn (Đống Đa) một cách tiết kiệm, từ điểm dừng 6-8 Tràng Thi, bạn đón xe buýt số 02 và xuống xe tại điểm dừng 142 – 144 Nguyễn Lương Bằng. Từ đây, bạn đi bộ khoảng 500m theo hướng Đông Bắc, sau đó rẽ phải tại địa chỉ Bác sỹ Trần Văn Định – CK Da Liễu là sẽ đến chùa.
Xe điện Xanh SM
Nếu bạn ưu tiên sự thoải mái và di chuyển nhanh chóng đến chùa Xã Đàn, Xanh SM là một lựa chọn lý tưởng. Với dịch vụ taxi điện đầu tiên tại Việt Nam, Xanh SM mang đến trải nghiệm di chuyển 5 sao với không gian xe hiện đại, sạch sẽ và đội ngũ tài xế tận tâm.
Dù bạn đi một mình hay theo nhóm, Xanh SM đều có loại xe phù hợp, từ xe máy điện tiện lợi cho những quãng đường ngắn đến ô tô điện rộng rãi cho cả gia đình, nhóm bạn. Đặc biệt, giá cước Xanh SM luôn được hiển thị rõ ràng trên ứng dụng, giúp bạn chủ động về chi phí.
Việc đặt xe Xanh SM rất dễ dàng, bạn có thể gọi trực tiếp đến tổng đài 1900 2088 hoặc thực hiện theo 5 bước đơn giản sau:
- Bước 1: Tải và mở App đặt Xanh SM trên điện thoại của bạn.
- Bước 2: Nhập điểm đón và điểm đến là “chùa Xã Đàn” hoặc “số 4/106 ngõ Xã Đàn 2” rồi chọn loại xe phù hợp.
- Bước 3: Kiểm tra và áp dụng các voucher giảm giá (nếu có) tại mục “Ưu đãi”.
- Bước 4: Rà soát lại thông tin chuyến đi và bấm đặt xe.
- Bước 5: Thanh toán cước phí và chờ tài xế Xanh SM đón trong vài phút.
Lịch sử Kim Yên tự
Tương truyền, chùa Xã Đàn được dựng từ thời Lý, cùng với thời điểm dựng Đàn Xã Tắc – nơi vua và triều đình xưa kia tế lễ Hậu Thổ và và Thần Nông. Dấu tích còn lại là cột đá dưới giếng chùa – tương tự cột đá chùa Một Cột – được cho là đặc trưng kiến trúc Lý.
Việt Sử Thông Giám Cương Mục triều Nguyễn cũng ghi chép: “Cùng với quá trình xây dựng kinh thành Thăng Long, vào năm 1048, dưới triều đại Lý Thái Tông, Đàn Xã Tắc đã được xây dựng ở phía Tây Nam kinh thành mà hiện nay dấu tích ta còn thấy rõ ngay bên chùa Xã Đàn”. Trải qua nhiều biến cố, chùa được trùng tu vào các năm:
- Quang Thiệu thứ 5 (năm 1520).
- Vĩnh Trị nguyên niên (năm 1676).
- Chính Hòa thứ 20 (năm 1699).
- Tự Đức thứ 30 (năm 1877).
- Thành Thái thứ 14 (năm 1902).
Trong kháng chiến chống Pháp (năm 1946 – 1947), chùa trở thành nơi tập kết của bộ đội và dân quân tự vệ sau mỗi trận đánh. Mặt khác, chùa cũng là nơi quyên góp lương thực, thực phẩm giúp kháng chiến và là trạm cứu thương trung chuyển thương binh.
Kiến trúc chùa Xã Đàn
Kiến trúc chùa Xã Đàn (Kim Yên tự) mang đậm dấu ấn Phật giáo truyền thống Việt Nam với bố cục chữ Đinh. Các công trình kiến trúc hiện tại của chùa Xã Đàn bao gồm:
Tam quan
Tam quan chùa Xã Đàn là một công trình đồ sộ với ba cổng chồng diêm hai tầng và tám mái lợp giả ngói ống. Giữa bờ nóc là hình tượng rồng chầu bánh xe Pháp luân (chữ “Vạn”), hai cổng bên được trang trí rồng chầu mặt trời.
Các góc đao gắn rồng lá cách điệu, mềm mại. Bức hoành phi đề ba chữ “Kim Yên tự” được chạm khắc tinh xảo đặt phía dưới. Bốn cột đồng trụ liên kết các cổng được trang trí trái Dành cách điệu, nghê chầu và câu đối chữ Hán.
Lầu Quan Âm
Lầu Quan Âm được tạo tác tinh tế từ chất liệu đá xanh, mang dáng dấp chồng diêm hai tầng với tám mái cong uyển chuyển. Tám đầu đao vút cao tạo nên vẻ thanh thoát cho công trình.
Hệ thống trụ đá vuông tròn đỡ mái được chạm khắc tỉ mỉ những câu đối chữ Hán và hình tượng linh vật. Bên trong lầu, tôn trí pho tượng Quan Âm bằng đá trắng đứng trên đài sen thanh nhã. Không gian xung quanh được điểm xuyết bởi những hàng cây xanh mát giúp tạo cảm giác an lạc, gần gũi với thiên nhiên.
Tiền đường
Tiền đường là một nếp nhà rộng bảy gian được xây dựng theo kiểu tường hồi bít đốc tay ngai. Điểm nhấn trên bờ nóc là bức cuốn thư đắp nổi ba chữ Hán “Kim Yên tự“, hai đầu đốc mái được trang trí bằng hình tượng đầu rồng cách điệu.
Phía trước tiền đường là ba bậc thềm bằng đá xanh được chạm khắc tinh tế dẫn lên nền nhà lát gạch men. Năm gian giữa cửa gỗ được thiết kế theo kiểu “Thượng song hạ bản” (trên song dưới ván), trong khi hai gian hồi được bố trí cửa sổ tròn hình chữ “Thọ”, mang ý nghĩa trường thọ.
Hai cột đồng trụ trước hiên cao ngang nóc chùa với chái giành hình bốn con phượng chụm đuôi vào nhau. Phần lồng đèn lồng đèn trang trí tứ linh, tứ quý và thân trụ đắp câu đối như một chuẩn mực về vẻ đẹp trong kiến trúc cổ truyền.
Hệ thống khung vì được liên kết theo dạng “Thượng giá chiêng hạ cốn, kẻ hiên”. Các chi tiết rường, dư, cốn,… được trang trí văn triện, rồng ổ, vân mây và hoa sen. Đặc biệt, cột hiên đá xanh chạy dọc suốt bảy gian được chạm rồng cuốn thủy, hoa dây, tứ quý rất sinh động.
Thượng điện
Thượng điện (hay còn gọi là Chính điện) bao gồm bốn gian nhà dọc được xây dựng kiểu “Thượng giá chiêng hạ cốn rường”, trên mặt bằng hai hàng chân cột. Đặc điểm nổi bật của các bộ vì kèo tại khu vực này chủ yếu được bào trơn đóng bén, không trang trí hoa văn cầu kỳ.
Nhà Mẫu
Nhà Mẫu được xây dựng với ba gian hai dĩ theo kiểu tường hồi bít đốc, mái lợp ngói ta truyền thống. Bộ khung kết cấu theo kiểu “Thượng giá chiêng hạ cốn”. Đây là nơi phối thờ Thành Hoàng làng Xã Đàn, Ngọc Hoa Công Chúa, Tam Tòa Thánh Mẫu, Chúa Sơn Trang và Đức Thánh Trần.
Nhà Tổ
Nhà Tổ được thiết kế theo dạng chữ “Đinh” với ba gian Tiền Tế và một gian Hậu Cung. Bộ khung kết cấu theo kiểu “Chồng rường giá chiêng hạ kẻ”, kết hợp hài hòa với các họa tiết trang trí tứ linh, tứ quý, văn triện và lá lật, tạo nên vẻ thanh thoát cho không gian.
Vườn Tháp và các công trình khác
Phía sau chùa là giếng nước hình bán nguyệt, được tin là nơi tụ phúc, tụ thủy, mang lại nguồn sinh khí cho di tích. Xung quanh giếng được kè đá cẩn thận, gọn gàng. Tiếp nối phía sau giếng là khu Vườn Tháp cổ kính ẩn mình dưới bóng cây xanh, góp phần tạo nên vẻ thanh u, tĩnh lặng cho cảnh chùa.
Hệ thống di vật tiêu biểu tại chùa
Hiện nay, chùa Xã Đàn vẫn còn lưu giữ nhiều di vật quý hiếm, tiêu biểu trong số đó là:
- Cột đá có hình dáng tương tự cột đá thời Lý tại chùa Một Cột.
- Một số viên gạch vồ có niên đại từ thế kỷ XV – XVI.
- Năm tấm bia đá với niên đại trải dài từ thế kỷ XVI đến XIX.
- Một sắc phong thời Tây Sơn.
- Hệ thống tượng Phật, tượng Tổ, tượng Mẫu và tượng Thành Hoàng mang phong cách nghệ thuật thế kỷ XVIII – XIX.
Những di vật này không chỉ là nguồn tư liệu vô giá về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật điêu khắc mà còn góp phần làm phong phú thêm kho tàng di sản văn hóa Thăng Long – Hà Nội. Chính những giá trị lịch sử và văn hóa sâu sắc đó đã giúp chùa Xã Đàn được vinh danh là Di tích cấp Quốc gia vào năm 1990.
Các điểm tham quan gần chùa Xã Đàn
Xung quanh chùa Xã Đàn có nhiều điểm tham quan văn hóa, lịch sử hấp dẫn mà du khách có thể dễ dàng ghé thăm như:
- Chùa Trung Tự (cách khoảng 1,0km): Ngôi chùa cổ kính mang đậm dấu ấn kiến trúc truyền thống, nổi tiếng với không gian thanh tịnh và những giá trị văn hóa Phật giáo sâu sắc.
- Đình Kim Liên (cách khoảng 1,3km): Là một trong “tứ trấn” phía Nam của kinh thành Thăng Long xưa, Đình sở hữu kiến trúc truyền thống với những hoa văn chạm khắc tinh xảo.
- Văn Miếu Quốc Tử Giám (cách khoảng 2,7km): Đây là biểu tượng của nền văn hiến và giáo dục Việt Nam, không chỉ thờ Khổng Tử và các bậc hiền triết mà đồng thời còn là trường đại học đầu tiên của nước ta.
FAQ – Mọi người cũng hỏi về chùa Xã Đàn
Để giúp bạn hiểu rõ hơn về chùa Xã Đàn, dưới đây là một số câu hỏi phổ biến và câu trả lời tương ứng.
Tên chữ của chùa Xã Đàn là gì?
Chùa Xã Đàn có tên chữ là Kim Yên Tự.
Vì sao chùa có tên là Xã Đàn?
Chùa có tên là Xã Đàn vì được xây dựng trên nền đất xưa vốn là Đàn Xã Tắc, được lập từ thời vua Lý Thái Tông (năm 1048) để tế Thần Hậu Thổ và Thần Nông.
Chùa Xã Đàn thờ ai?
Chùa Xã Đàn thờ chính theo hệ phái Phật giáo Bắc tông. Ngoài ra, chùa còn phối thờ Bảo Hoa Công Chúa, tương truyền là chị gái của Thái úy Lý Thường Kiệt – một vị tướng tài ba thời nhà Lý.
Có được mang đồ ăn vào chùa không?
Không nên mang đồ ăn mặn vào khu vực chính điện và các khu thờ tự. Đồ chay nhẹ và nước uống có thể được chấp nhận, nhưng tốt nhất nên hỏi ý kiến nhà chùa trước khi mang đồ ăn vào.
Chùa Xã Đàn có khu vực để xe không?
Có, chùa có thể có chỗ để xe nhưng do nằm trong ngõ nhỏ nên diện tích có thể hạn chế, nhất là vào ngày lễ, Tết.
Chùa Xã Đàn mở cửa lúc mấy giờ?
Thông tin chính thức về giờ mở cửa của chùa Xã Đàn không được công bố rộng rãi. Để chắc chắn, bạn nên hỏi người dân địa phương hoặc liên hệ trực tiếp với chùa qua các trang mạng xã hội của chùa (nếu có).
Chùa Xã Đàn là một di tích lịch sử – văn hóa quý báu, nơi những giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ và trao truyền. Và để chuyến tham quan thêm phần trọn vẹn, Xanh SM luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn mọi lúc, mọi nơi.
Xem thêm:
